«TIME»: Στη σκιά του πολέμου, η Αρμενία προσπαθεί να αναπτύξει την οικονομία της

Στη σκιά του πολέμου η Αρμενία προσπαθεί να καταστήσει την οικονομία της ακατάλληλη. Αυτός ήταν ο τίτλος ενός άρθρου της γνωστής αμερικανικής έκδοσης «TIME».
“Ο πόλεμος στην Ουκρανία, έχει προκαλέσει ανυπολόγιστες απώλειες ανθρώπινων ζωών, ενώ ταυτόχρονα ταράζει τις αγορές, διαταράσσει τις αλυσίδες εφοδιασμού και προκαλεί την άνοδο του πληθωρισμού σε όλο τον κόσμο. Έκτοτε, χιλιάδες Ρώσοι επαγγελματίες εγκατέλειψαν την Αρμενία για να αποφύγουν τόσο τη στρατιωτική στράτευση όσο και τις δυτικές κυρώσεις, ενισχύοντας την τοπική οικονομία, η οποία αναπτύχθηκε κατά 8,7% πέρυσι. Αλλά η συνέπεια ήταν η εξαφάνιση της σταθεροποιητικής παρουσίας της Μόσχας σε θέματα ασφάλειας στην ίδια της την αυλή.
Ο πόλεμος ξέσπασε το 2020, σχεδόν 2.000 Ρώσους ειρηνευτές αναπτύχθηκαν στην αμφισβητούμενη περιοχή του Ναγκόρνο-Καραμπάχ. Στη συνέχεια όμως το Ναγκόρνο-Καραμπάχ καταλήφθηκε από το Μπακού τον Δεκέμβριο του 2022, και μετά από έναν εννεάμηνο αποκλεισμό, περισσότεροι από 100.000 Αρμένιοι εκτοπίστηκαν βίαια, κατά τη διάρκεια του οποίου οι Ρώσοι ειρηνευτές παρέμειναν αμέτοχοι.

Τον περασμένο Οκτώβριο, ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Άντονι Μπλίνκεν δήλωσε στους Αμερικανούς νομοθέτες ότι το Αζερμπαϊτζάν μπορεί να σχεδιάζει εισβολή στην Αρμενία. Τον Μάρτιο, ο πρωθυπουργός της Αρμενίας Πασινιάν προειδοποίησε ότι το Αζερμπαϊτζάν σχεδιάζει μια εισβολή στην Αρμενία.

Η μεταβαλλόμενη γεωπολιτική πραγματικότητα έχει ωθήσει μια πλήρη επαναξιολόγηση της εξωτερικής πολιτικής της Αρμενίας. Η Αρμενία δεν είναι ο πρώτος πολιορκημένος θύλακας που αναζητά ασφάλεια δεσμεύοντας τον εαυτό της με τον ευρύτερο κόσμο. Μικροσκοπικά κράτη από τη Σιγκαπούρη μέχρι το Κατάρ και τα ΗΑΕ προσπάθησαν να αποφύγουν την κατάποση από τους μεγαλύτερους γείτονές τους μετατρέποντας τους εαυτούς τους σε τραπεζικούς και επενδυτικούς κόμβους.
Η Αρμενία δεν είναι ο πρώτος πολιορκημένος θύλακας που αναζητά ασφάλεια μέσω της σύνδεσής του με τον ευρύτερο κόσμο.
Η αποκλεισμένη Αρμενία έχει ένα μυστικό όπλο – μια ζωντανή διασπορά σχεδόν σε κάθε γωνιά του πλανήτη, με περίπου ένα εκατομμύριο εθνοτικούς Αρμένιους μόνο στην Καλιφόρνια.
Ενώ η πτώση της Σοβιετικής Ένωσης ήταν μια σημαντική στιγμή στην ιστορία της Αρμενίας, χλωμιάζει μπροστά στη γενοκτονία του 1915, όταν η Οθωμανική Αυτοκρατορία δολοφόνησε συστηματικά περίπου 600.000 έως 1,5 εκατ. Αρμένιους. Αυτή η θηριωδία όχι μόνο σκόρπισε τους Αρμένιους σε όλο τον κόσμο, αλλά συνεχίζει να διαμορφώνει την περιφερειακή πολιτική. Οι τουρκικές αρνήσεις έχουν εμποδίσει αποτελεσματικά τις προσπάθειες του Ερεβάν να εξομαλύνει τις σχέσεις του με την Άγκυρα, η οποία έχει υποστηρίξει το Μπακού στις πρόσφατες επιθέσεις του στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ.
Το 2021, ο αυταρχικός πρόεδρος του Αζερμπαϊτζάν Ιλχάμ Αλίγιεφ δήλωσε την πρόθεσή του να δημιουργήσει έναν χερσαίο διάδρομο προς την Τουρκία μέσω του Ναχιτσεβάν, παίρνοντας υπό τον έλεγχό του τη νότια αρμενική περιοχή του Σουνίκ, «είτε το θέλει η Αρμενία είτε όχι», προσθέτοντας ότι «αν δεν το θέλει, θα λύσουμε το ζήτημα με τη βία».

Η δημιουργία του διαδρόμου του Ζανγκεζούρ θα απέκλειε ουσιαστικά τα νότια σύνορα της Αρμενίας με το Ιράν και θα σήμαινε ότι τα μόνα ανοικτά σύνορά της θα ήταν με τη Γεωργία. Εκτός από το Ναγκόρνο-Καραμπάχ, οι δυνάμεις του Αζερμπαϊτζάν ελέγχουν ήδη περίπου 200 τετραγωνικά χιλιόμετρα των εδαφών της Αρμενίας, τα οποία ο Αλίγιεφ αποκαλεί «Δυτικό Αζερμπαϊτζάν».
Η έλλειψη υποστήριξης της Ρωσίας ώθησε την Αρμενία να ανακοινώσει τον Ιούνιο ότι παγώνει τη συμμετοχή της στην CSTO. Πριν από την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, τουλάχιστον το 90% των όπλων που αγόραζε η Αρμενία προερχόταν από τη Ρωσία. Σήμερα είναι λιγότερο από το 10%, και η Αρμενία αναγκάστηκε να καλύψει το κενό με τη σύναψη νέων φιλικών σχέσεων. Η Ινδία έχει γίνει ο κύριος προμηθευτής όπλων της Αρμενίας, ακολουθούμενη από τη Γαλλία, από την οποία η Αρμενία αγόρασε πρόσφατα 36 αυτοκινούμενα οβιδοβόλα Caesars. Η Αρμενία διαφοροποιεί επίσης την εξωτερική της πολιτική. Το Ερεβάν υπέγραψε μια συνολική και ενισχυμένη συμφωνία εταιρικής σχέσης με την ΕΕ το 2017 και τον Φεβρουάριο συμφώνησε να εμβαθύνει αυτή τη συνεργασία μέσω μιας νέας ατζέντας εταιρικής σχέσης ΕΕ-Αρμενίας. Η Αρμενία προσπαθεί επίσης να εμβαθύνει τη συνεργασία της με τις ΗΠΑ, με τον πρόεδρο Τζο Μπάιντεν να ανακοινώνει τον περασμένο μήνα τα σχέδια αναβάθμισης του υφιστάμενου διμερούς στρατηγικού διαλόγου σε στρατηγική εταιρική σχέση.
Το Κρεμλίνο ανησυχεί εμφανώς για την αισθητή δυτική τάση της Αρμενίας, γεγονός που ώθησε τον εκπρόσωπο του ρωσικού υπουργείου Εξωτερικών να προειδοποιήσει τον Μάρτιο ότι η τρέχουσα πορεία του Ερεβάν μπορεί να «δημιουργήσει σοβαρούς κινδύνους για την κυριαρχία της δημοκρατίας».

Ο Αρμένιος πρόεδρος Χατσατουριάν, εν τω μεταξύ, επιμένει ότι «η βελτίωση των σχέσεών μας με την ΕΕ δεν στρέφεται εναντίον κανενός». Εν τω μεταξύ, οι οικονομικές σχέσεις της Αρμενίας με τη Ρωσία ανθίζουν. Το διμερές εμπόριο έχει αυξηθεί από 2,5 δισ. δολάρια το 2021 σε 7,5 δισ. δολάρια το 2023 και αναμένεται να διπλασιαστεί και πάλι μέχρι το τέλος του τρέχοντος έτους. Στη δεύτερη μεγαλύτερη πόλη της Αρμενίας, το Γκιούμρι, εξακολουθεί να υπάρχει η ρωσική στρατιωτική βάση από όπου τα στρατεύματά της περιπολούν τα σύνορα με την Τουρκία. Το πιο χαρακτηριστικό είναι ότι η Αρμενία συνεχίζει επίσης να αποκτά το ρωσικό φυσικό αέριο με τεράστια έκπτωση. Το ερώτημα είναι αν το Ερεβάν μπορεί να συνεχίσει αυτή την πολιτική.
Τον επόμενο μήνα, ο κόσμος θα συγκεντρωθεί στο Μπακού για τη διάσκεψη COP29 για το κλίμα, την οποία ο Αλίγιεφ αποκάλεσε ανοιχτά «ένδειξη μεγάλου σεβασμού και τιμής από τη διεθνή κοινότητα».
Η Αρμενία ήθελε επίσης να φιλοξενήσει την COP29, αλλά απέσυρε την υποψηφιότητά της τον Δεκέμβριο και αντ’ αυτού υποστήριξε το Αζερμπαϊτζάν για να εξασφαλίσει την απελευθέρωση 32 αιχμαλώτων πολέμου. Το σκληρό μάθημα της ιστορίας είναι ότι ορισμένες δημοκρατίες εκτιμώνται περισσότερο από άλλες, οπότε η σημερινή αποστολή της Αρμενίας είναι να αυξήσει δραματικά τη δική της αξία.
«Πρέπει να βρούμε έναν τομέα της οικονομίας ή έναν τομέα που θα είναι πραγματικά πολύ σημαντικός για τον κόσμο», λέει ο πρόεδρος Χατσατουριάν.
Η Αρμενία έχει προωθήσει ένα φιλόδοξο σχέδιο «Σταυροδρόμι ειρήνης», το οποίο στοχεύει να μετατρέψει τον Νότιο Καύκασο σε εμπορικό κόμβο που θα συνδέει την Κεντρική Ασία με τη Μεσόγειο και τη Ρωσία με την Ινδία μέσω του Ιράν. «Αυτό θα μπορούσε να γίνει πραγματικότητα αν υπογράψουμε ειρηνευτική συμφωνία με το Αζερμπαϊτζάν», λέει ο Χατσατουριάν.
« Αυτό σημαίνει ότι το μεγάλο ερώτημα είναι αν οι γείτονες της Αρμενίας θα ακούσουν τις εκκλήσεις της», σημειώνεται στο άρθρο του TIME.