Ενδιαφέρουσες αλλαγές σημειώνονται στις διπλωματικές σχέσεις Αρμενίας-Τουρκίας, για τις οποίες ουσιαστικά αφορμή αποτέλεσε ο σεισμός και η απόφαση του Ερεβάν να απλώσει χέρι βοήθειας. Κατά τη διάρκεια της εβδομάδας, η Αρμενία έστειλε μια ομάδα διασωστών, καθώς και φορτηγά με ανθρωπιστική βοήθεια δύο φορές. Φορτηγά πέρασαν τα χερσαία σύνορα για πρώτη φορά μετά από 30 χρόνια, περνώντας τη γέφυρα Μαργκαρά. Στις 15 Φεβρουαρίου, ο υπουργός Εξωτερικών της Αρμενίας Αραράτ Μιρζογιάν αναχώρησε για την Τουρκία. Η επίσκεψη ξεκίνησε από την Άγκυρα, όπου είχε συνομιλίες με τον Τούρκο ομόλογό του. Στη συνέχεια, ο υπουργός πήγε στην Αντιγιαμάν και συναντήθηκε με τους Αρμένιους διασώστες που συμμετείχαν σε επιχειρήσεις έρευνας και διάσωσης.
Αυτή ήταν η δεύτερη επίσκεψη του Υπουργού Εξωτερικών της Αρμενίας στην Τουρκία μέσα σε περίπου ένα χρόνο: τον Μάρτιο του 2022 συμμετείχε σε διπλωματική διάσκεψη στην Αττάλεια.
Η επίσκεψη και οι συναντήσεις συνοδεύονται από αμοιβαίες ενθαρρυντικές δηλώσεις και λόγια ευγνωμοσύνης.
Πόσο θα διαρκέσει η τρέχουσα συμβατική βελτίωση, πόσο θα αλλάξει η πολιτική της Τουρκίας και θα πάψει να αποτελεί υπαρξιακή απειλή για την Αρμενία; Όλα αυτά τα ερωτήματα έχουν γίνει επίκαιρα σήμερα περισσότερο από ποτέ…
Ο τουρκολόγος Ρουμπέν Σαφραστιάν είναι αρκετά δύσπιστος για την αλλαγή της στρατηγικής της Τουρκίας. Σε συνομιλία με το Sputnik Αρμενία, ο ειδικός σημείωσε ότι η πολιτική κατεύθυνση της Άγκυρας, την οποία έχει υιοθετήσει από τις αρχές της δεκαετίας του ’90 του προηγούμενου αιώνα, δηλαδή από τη διακήρυξη της ανεξαρτησίας της Αρμενίας, είναι γενικά αμετάβλητη. Η ουσία αυτής της πολιτικής είναι να ασκείται συνεχής πίεση στο αρμενικό κράτος και να εκμεταλλεύεται την ευάλωτη και άβολη γεωγραφική θέση της χώρας, αναγκάζοντας την Αρμενία σε διάφορες παραχωρήσεις. Παρεμπιπτόντως, τα σύνορα με την Αρμενία ήταν κλειστά για αυτόν ακριβώς τον λόγο όλα αυτά τα χρόνια. Και οποιοδήποτε ανθρωπιστικό βήμα της Αρμενίας δεν μπορεί να αλλάξει τη στρατηγική της Τουρκίας σε μια στιγμή, και τα κλειστά σύνορα είναι αναπόσπαστο μέρος αυτής της στρατηγικής.
Αναμφίβολα, οι συνέπειες της καταστροφής αναγκάζουν την ηγεσία της Τουρκίας να επανεξετάσει τη στάση της απέναντι στους γείτονές της – Αρμενία, Ελλάδα, Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, Σαουδική Αραβία, Αίγυπτο, τουλάχιστον σε επίπεδο τακτικής. Αυτό μαρτυρούν τα λόγια ευγνωμοσύνης που απηύθυναν στους Αρμένιους διπλωμάτες στα κοινωνικά δίκτυα, η επίσκεψη του Έλληνα ΥΠΕΞ στην Τουρκία και η θερμή συνάντηση με τον Τούρκο ομόλογό του, οι διαπραγματεύσεις του Ερντογάν με τον ηγέτη του Ιρακινού Κουρδιστάν. Όλα αυτά όμως έχουν τη δική τους εξήγηση. Σύμφωνα με τον Σαφραστιάν, η τεράστια οικονομική ζημιά και τα αναπόφευκτα εσωτερικά προβλήματα αναγκάζουν την τουρκική κυβέρνηση να «κατέβει από τον ουρανό» και να περιορίσει τη γεωστρατηγική της όρεξη.
«Οι φιλοδοξίες της Άγκυρας έχουν αυξηθεί απίστευτα τα τελευταία χρόνια, αλλά η δραστηριότητά της σαφώς δεν αντιστοιχούσε τις αντικειμενικές της δυνατότητες και πόρους. Η Τουρκία ήθελε κάτι που ξεπερνούσε τις δυνάμεις του. Τώρα, νομίζω, θα ηρεμήσει λίγο, θα πρέπει να αντιμετωπίσει τα δικά της εσωτερικά προβλήματα, τα οποία έχουν αυξηθεί αρκετά», είναι πεπεισμένος ο Σαφραστιάν.
Ωστόσο, στρατηγικά, όλα αυτά τα εξωτερικά πολιτικά προβλήματα και οι επιθετικές διαθέσεις θα διατηρηθούν.
Παράλληλα, ο αναλυτής θεωρεί την αποστολή βοήθειας στην Τουρκία από την Αρμενία ως ανθρωπιστική χειρονομία, καθώς είναι χαρακτηριστικό μιας πολιτισμένης και χριστιανικής κοινωνίας. Όσο για το αν το επίσημο Ερεβάν έχει άλλα κίνητρα και κάνει άλλους υπολογισμούς, ο Σαφραστιάν δυσκολεύεται να απαντήσει. Εν πάση περιπτώσει, είναι πεπεισμένος ότι οι ανθρωπιστικές ενέργειες δεν θα αλλάξουν τα γεωστρατηγικά σχέδια της Τουρκίας.
Μιλώντας για τη θετική ανταπόκριση των δυτικών πολιτικών στο βήμα της ηγεσίας της Αρμενίας και τη ρητορική υποστήριξής τους, ο Σαφραστιάν δήλωσε ότι δεν θεωρεί ότι αυτή η ανταπόκριση αποτελεί ένδειξη ενεργητικής διπλωματικής παρέμβασης εκ μέρους τους.
Νωρίτερα, η επικεφαλής της USAID, Σαμάνθα Πάουερ, έγραψε στο Twitter ότι της έκανε εντύπωση που η Αρμενία έστειλε ανθρωπιστική βοήθεια στην Τουρκία.
Ο Τόιβο Κλάαρ, ειδικός εκπρόσωπος της ΕΕ για θέματα Νοτίου Καυκάσου, έκανε παρόμοια ανάρτηση στη σελίδα του στο κοινωνικό δίκτυο.
Ο Βίκτορ Ναντεΐν-Ραγιέφσκι, Ρώσος ειδικός ανατολικών σπυδών και ανώτερος ερευνητής στο Εθνικό Ινστιτούτο Ερευνών Παγκόσμιας Οικονομίας και Διεθνών Σχέσεων της Ρωσικής Ακαδημίας Επιστημών, πιστεύει ότι με την αποστολή βοήθειας, το Ερεβάν απέδειξε τη δέσμευσή του στις παγκόσμιες αξίες, ανεξάρτητα από ιστορικές συγκρούσεις, διαφωνίες και αντιμετώπιση. Και είναι σημαντικό ότι η τουρκική πλευρά σημείωσε με ευγνωμοσύνη αυτό το βήμα της αρμενικής ηγεσίας. Σε συνομιλία με το Sputnik Αρμενία, ο ειδικός σημείωσε ότι όλα αυτά μας επιτρέπουν να ελπίζουμε ότι οι σχέσεις μεταξύ των δύο χωρών θα βελτιωθούν, αλλά παραμένουν σημαντικά πολιτικά και ιστορικά ερωτήματα.
Πρώτα από όλα, μιλάμε για παραχωρήσεις από την Αρμενία, τις οποίες η τουρκοαζερική ένωση συνεχίζει να απαιτεί. Είναι προφανές ότι το Αζερμπαϊτζάν δεν έχει εγκαταλείψει ούτε την ιδέα ενός εξωεδαφικού διαδρόμου μέσω του εδάφους της Δημοκρατίας της Αρμενίας, ούτε τις εδαφικές διεκδικήσεις του έναντι της Δημοκρατίας της Αρμενίας. Μέχρι τώρα, η Τουρκία εξαρτούσε τον διάλογο με το Ερεβάν από τη διαδικασία Αρμενίας-Αζερμπαϊτζάν. Ο Ναντεΐν-Ραγιέφσκι αμφιβάλλει
ότι ανεξάρτητα από τη σχεδόν άνευ προηγουμένου αναθέρμανση των σχέσεων, η αρμενική ηγεσία θα μπορέσει να «αποχωρίσει» τις αρμενο-τουρκικές διαπραγματεύσεις από τις αρμενο-αζερικές.
Ο ειδικός υπενθυμίζει ότι η αποτυχία της λεγόμενης «ποδοσφαιρικής διπλωματίας» προκλήθηκε από τον παράγοντα του Αζερμπαϊτζάν. Πολλοί θυμούνται την απάντηση που έλαβε η Τουρκία από το Αζερμπαϊτζάν και οι τουρκικές σημαίες κάηκαν στο Μπακού ως ένδειξη διαμαρτυρίας για τον αρμενο-τουρκικό διάλογο.
«Εδώ είναι η περίπτωση που δεν είναι ο σκύλος που κουνάει την ουρά, αλλά το αντίστροφο… Σε κάθε περίπτωση, το ερώτημα θα έρθει στη θέση του Αζερμπαϊτζάν. Δεν ξέρω αν οι Τούρκοι θα μπορέσουν να ανατρέψουν την κατάσταση ώστε η ρύθμιση των σχέσεων να μην εξαρτάται από τις διάφορες απαιτήσεις του Μπακού», πρόσθεσε ο Ρώσος ειδικός.
Το ζήτημα της Γενοκτονίας των Αρμενίων στην Οθωμανική Αυτοκρατορία εξακολουθεί να είναι ένα από τα πιο σύνθετα ζητήματα. Αναμφίβολα, σε ορισμένους κύκλους της ίδιας της Αρμενίας, διατυπώνονται διάφορα αιτήματα σε σχέση με την εγκατάλειψη της ιδέας της διεθνούς αναγνώρισης της Γενοκτονίας των Αρμενίων προκειμένου να εγκαθιδρυθεί διάλογος με την Άγκυρα. Αλλά μια τέτοια προσέγγιση θα σήμαινε την εγκατάλειψη όλων των αρχών, κανόνων και προσεγγίσεων με τις οποίες διοικούνταν μέχρι τώρα η Αρμενία. Αυτή η προσέγγιση είναι επίσης γεμάτη διχασμό και αποξένωση μεταξύ της διασποράς και της ιστορικής πατρίδας.
Ο Ναντεΐν-Ραγιέφσκι δυσκολεύεται να προβλέψει πώς θα εξελιχθεί η αρμενική πολιτική. Ωστόσο, τα βήματα έχουν γίνει και πρέπει να περιμένουμε.
