ΑναλυτικάΔιεθνήΚορυφαίαΠολιτική

Σύγκρουση Αρμενίας – Αζερμπαϊτζάν: O ρόλος της Τουρκίας, οι δυσκολίες της Ρωσίας και η ανησυχία του Ιράν

Ο Παναγιώτης Σωτήρης παρουσιάζει μια ανάλυση στην ιστοσελίδα in.gr για τη νέα ένταση ανάμεσα στην Αρμενία και το Αζερμπαϊτζάν γύρω από το Ναγκόρνο-Καραμπάχ, η οποία αναδεικνύει και τις γεωπολιτικές συγκρούσεις που την επικαθορίζουν. Παρουσιάζουμε ολόκληρο το άρθρο παρακάτω:

“Νέα ένταση έχει προκύψει στις σχέσεις ανάμεσα στην Αρμενία και το Αζερμπαϊτζάν, δύο χρόνια μετά το τέλος του δεύτερου μεγάλου πολέμου ανάμεσα στις δύο χώρες το 2020. Ενός πολέμου που έληξε με χιλιάδες απώλειες και από τις δύο πλευρές, με το Αζερμπαϊτζάν να κατορθώνει να αποσπάσει περιοχές που μέχρι τώρα κατείχαν οι Αρμένιοι από τον προηγούμενο πόλεμο και τη Ρωσία να αναλαμβάνει το ρόλο ουσιαστικά του εγγυητή της κατάπαυσης του πυρός, στο βαθμό που διατηρεί σχέσεις και με τις δύο πλευρές.

Πυρήνας του πολέμου και ανοιχτή πληγή ήδη από την εποχή του Σοβιετικής Ένωσης η ύπαρξη δύο θυλάκων που δεν επικοινωνούν με τις χώρες στις οποίες αναφέρονται. Αυτό αφορά τον αρμενικό θύλακα του Ναγκόρνο Καραμπάχ που τυπικά είναι τμήμα του εδάφους του Αζερμπαϊτζάν και την αυτόνομη δημοκρατία του Ναχτσιβάν, στα ανατολικά της Αρμενίας που ανήκει τυπικά στο Αζερμπαϊτζάν, παρότι δεν έχει εδαφική συνέχεια με αυτό. Ειδικά η περιοχή του Ναγκόρνο Καραμπάχ αποτέλεσε και το βασικό επίδικο της πρώτης μεγάλης σύγκρουσης ανάμεσα στις δύο χώρες που ξεκίνησε το 1988 όταν ακόμη αποτελούσαν τμήμα της ΕΣΣΔ και συνεχίστηκαν μέχρι το 1994.

Η νέα ένταση

Η κατάπαυση του πυρός το 2020 δεν σήμαινε και το τέλος των εντάσεων. Η τελευταία εστία έντασης έχει να κάνει με τον αποκλεισμό ουσιαστικά του Ναγκόρνο-Καραμπάχ και των περίπου 120.000 κατοίκων του.

Στις 12 Δεκεμβρίου εμφανίστηκαν στο δρόμο που διασχίζει τον λεγόμενο διάδρομο του Λατσίν και που είναι ο δρόμος που συνδέει την Αρμενία με το Ναγκόρνο Καραμπάχ, «ακτιβιστές υπέρ του περιβάλλοντος» που υποτίθεται ότι διαμαρτύρονται για παράνομες εξορύξεις και με αυτό τον τρόπο απέκοψαν το Ναγκόρνο Καραμπάχ από την πρόσβαση σε βασικές προμήθειες. Επισήμως, η κυβέρνηση του Αζερμπαϊτζάν αρνείται οποιαδήποτε ανάμειξη στον αποκλεισμό, υποστηρίζοντας ότι πρόκειται για νόμιμη οικολογική διαμαρτυρία.  Το αποτέλεσμα είναι το Ναγκορνο-Καραμπάχ να αντιμετωπίζει μια ανθρωπιστική κρίση καθώς δεν φτάνουν κρίσιμα προϊόντα όπως φάρμακα, βρεφικό γάλα σε σκόνη, την ώρα που τα πράγματα κάνουν χειρότερα οι διακοπές στην παροχή ρεύματος και φυσικού αερίου στις οποίες προχωρά η κυβέρνηση του Αζερμπαϊτζάν. Μάλιστα, στις 30 Ιανουαρίου οι εκπρόσωποι της Αρμενίας υποστήριξαν ότι ο συγκεκριμένος αποκλεισμός ουσιαστικά προλειαίνει το έδαφος για την εθνοκάθαρση του Ναγκόρνο-Καραμπάχ.

Από τη μεριά του ο ηγέτης του Αζερμπαϊτζάν Ιλχάμ Αλίγιεφ υπογράμμισε ότι η χώρα του προσφέρει εγγυήσεις για τα δικαιώματα όσων επιλέξουν να μείνουν «υπό τη σημαία του Αζερμπαϊτζάν» και ότι για όποιον δεν θέλει να γίνει πολίτης του Αζερμπαϊτζάν ο «δρόμος είναι ανοιχτός», αλλά, «για να φύγει». Ωστόσο, παρά τις αντιδράσεις και της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των Ηνωμένων Πολιτειών, ο αποκλεισμός συνεχίζεται. 

Η γεωπολιτική διάσταση

Μια κρίσιμη διάσταση που αποτυπώθηκε στον δεύτερο πόλεμο ανάμεσα στην Αρμενία και το Αζερμπαϊτζάν είναι ότι ο τρόπος που ο συσχετισμός ανάμεσα στις δύο χώρες καθορίστηκε και από τις συμμαχίες τους. Το Αζερμπαϊτζάν αναδείχτηκε ενισχυμένο κυρίως γιατί πατά πάνω στη συμμαχία που έχει οικοδομήσει με την Τουρκία (ας μην ξεχνάμε ότι στην Τουρκία οι Αζέροι θεωρούνται το κατεξοχήν «αδελφό έθνος» ανάμεσα στις τουρκογενείς χώρες) και το Ισραήλ. Μάλιστα, για την Τουρκία η αναβάθμιση των σχέσεων με το Αζερμπαϊτζάν είναι μία βασική πλευρά της προσπάθειάς της να αποκτήσει χαρακτηριστικά «περιφερειακής δύναμης» σε μια ευρύτερη περιοχή.

Σε αυτό το φόντο το Αζερμπαϊτζάν πιέζει ιδιαίτερα για να υλοποιηθεί το σχέδιο για τον «διάδρομο του Ζανγκεζούρ», υποστηρίζοντας ότι αποτελεί και δέσμευση της συμφωνίας για την κατάπαυση του πυρός το 2020.

Πρόκειται για το σχέδιο κατασκευής ενός οδικού και σιδηροδρομικού άξονα που διασχίζοντας τη νότια Αρμενία, στην περιφέρεια Σιουνίκ, θα συνδέει απευθείας το Αζερμπαϊτζάν με το Ναχτσιβάν. Τώρα ένας διάδρομος που θα συνέδεε απευθείας το Ναχτσιβάν με το Αζερμπαϊτζάν θα ενδιέφερε ιδιαίτερα την Τουρκία, η οποία συνορεύει με το Ναχτσιβάν και θα μπορούσε να αποκτήσει έτσι μια απευθείας πρόσβαση προς την Κεντρική Ασία μέσω Αζερμπαϊτζάν, παρακάμπτοντας ουσιαστικά το Ιράν. Επιπλέον το Ιράν φοβάται ότι ένας διάδρομος υπό τον έλεγχο του Αζερμπαϊτζάν στα νότια της Αρμενίας θα υπονόμευε την πρόσβαση του Ιράν προς την Αρμενία και θα αποτελούσε μια ανατροπή των ισορροπιών που υπάρχουν αυτή τη στιγμή.

Ούτως ή άλλως οι σχέσεις ανάμεσα στο Ιράν  και το Αζερμπαϊτζάν έχουν επιδεινωθεί το τελευταίο διάστημα όχι μόνο λόγω κινήσεων όπως η πίεση για τον διάδρομο του Ζανγκεζούρ αλλά και επειδή το Αζερμπαϊτζάν μετά από πολλά χρόνια έχει επιστρέψει σε μια αλυτρωτική ρητορική σε σχέση με τον σημαντικό αριθμό Αζέρων που ζουν εντός του Ιράν, στοιχείο που έχει ανησυχήσει ιδιαίτερα το Ιράν.

Όμως, το Ιράν ανησυχούν ιδιαίτερα και οι καλές σχέσεις του Αζερμπαϊτζάν με το Ισραήλ. Το Ισραήλ προμηθεύεται πετρέλαιο από το Αζερμπαϊτζάν και ταυτόχρονα από τους βασικούς προμηθευτές όπλων στο Αζερμπαϊτζάν.  Επιπλέον, οι καλές σχέσεις με το Αζερμπαϊτζάν επιτρέπουν και στο Ισραήλ να το χρησιμοποιεί και ως σταθμό παρακολούθησης του Ιράν.

Πάντως το Ιράν έχει κάνει σαφές ότι δεν θα ανεχτεί το να αποκλειστεί ο δρόμος που το συνδέει με την Αρμενία, οι Φρουροί της Επανάστασης έχουν κάνει μεγάλα γυμνάσια κοντά στα σύνορα με το Αζερμπαϊτζάν και πρόσφατα άνοιξε Προξενείο του Ιράν στην πόλη Καπάν στη νότια Αρμενία. Το Ιράν έχει παλιούς δεσμούς με περιοχές της Αρμενίας, από την εποχή που αυτές ήταν υπό περσική κυριαρχία (σημειωτέον ότι και ο Αζέρικος πολιτισμός έχει έντονες επιδράσεις από τον Περσικό) και οι σχέσεις των δύο χωρών παραμένουν καλές, και το μεταξύ τους εμπόριο έχει αυξηθεί σημαντικά, συμπεριλαμβανομένων μεγάλων ενεργειακών συμφωνιών (το Ιράν δίνει φυσικό αέριο στην Αρμενία και λαμβάνει ηλεκτρισμό). Βεβαίως, η Αρμενία, που επενδύει και στις καλές σχέσεις με τη Δύση, αποφεύγει να προμηθευτεί όπλα από το Ιράν για το φόβο κυρώσεων.

Ο ρόλος της Ρωσίας

Η Αρμενία είναι μέλος του Οργανισμού για τη Συνθήκη Συλλογικής Ασφάλειας, στην οποία πρωταγωνιστεί η Ρωσία. Από τη μεριά της η Μόσχα επιμένει να έχει και ένα μεσολαβητικό ρόλο περισσότερο, διατηρώντας καλές σχέσεις και με τις δύο πλευρές, ενώ έχει αναλάβει και το ρόλο της παροχής ειρηνευτικών δυνάμεων. Την ίδια στιγμή, η Ρωσία που διεκδικούσε να είναι ο βασικός εγγυητής της σταθερότητας στην ευρύτερη περιοχή, αυτή τη στιγμή κυρίως έχει στραμμένο το ενδιαφέρον στης στον πόλεμο στην Ουκρανία. Αυτό έχει προκαλέσει αρκετή δυσαρέσκεια στην αρμενική πλευρά που θα ήθελε να δει τη Μόσχα να έχει έναν πιο παρεμβατικό ρόλο και κατηγορεί τη Ρωσία ότι δεν θέλει να συγκρουστεί με το Αζερμπαϊτζάν και την Τουρκία. Από τη μεριά της η Μόσχα προσπαθεί να διατηρήσει ισορροπίες σε μια σύνθετη σύγκρουση, όπου πρέπει την ώρα που διεξάγει έναν πολύ μεγάλης κλίμακας πόλεμο, να χειριστεί ένα πλέγμα αντιθέσεων ανάμεσα σε χώρες με τις οποίες για διαφορετικούς λόγους και σε διαφορετικά επίπεδα θέλει να συνεργάζεται”.

Εμφάνιση περισσότερων
Back to top button