Στον πόλεμο που εξαπέλυσε το Αζερμπαϊτζάν ενεντίων της Αρμενίας σκοτώθηκαν περισσότεροι από 7.000 στρατιώτες, οι δυνάμεις του Αζερμπαϊτζάν απώθησαν τις αρμενικές δυνάμεις από μέρος του θύλακα του Ναγκόρνο Καραμπάχ και τις κοντινές περιοχές, που ελέγχονταν από τις αρμενικές δυνάμεις από τις αρχές της δεκαετίας του 1990. Η Μόσχα παρενέβη τελικά για κατάπαυση του πυρός. Έκτοτε, οι ισορροπίες έχουν αλλάξει ακόμη περισσότερο υπέρ του Αζερμπαϊτζάν. Ο αρμενικός στρατός δεν έχει αναπληρώσει τα στρατεύματα και τον οπλισμό του, επειδή η Ρωσία, ο παραδοσιακός προμηθευτής όπλων, έχει έλλειψη προμηθειών. Το Αζερμπαϊτζάν, αντίθετα, αναπτύσσεται. Ο στρατός του είναι πολλές φορές μεγαλύτερος από τον στρατό της Αρμενίας, πολύ καλύτερα εξοπλισμένος και υποστηρίζεται από την Τουρκία. Η αυξημένη ευρωπαϊκή ζήτηση για αζέρικο αέριο έχει επίσης ενθαρρύνει το Μπακού. Οι δυσκολίες της Ρωσίας στην Ουκρανία είναι σημαντικές και από άλλες απόψεις. Στο πλαίσιο της εκεχειρίας του 2020, οι Ρώσοι ειρηνευτές έχουν αναπτυχθεί στις περιοχές του Ναγκόρνο-Καραμπάχ που εξακολουθούν να κατοικούνται από Αρμένιους.
Η Ρωσία ενίσχυσε τους συνοριοφύλακες και τα στρατεύματά της στα τμήματα των αρμενο-αζερμπαϊτζάνικων συνόρων που μετά τον πόλεμο έγιναν νέα γραμμή του μετώπου. Η ιδέα ήταν ότι ένα απόσπασμα, όσο μικρό και αν είναι σε αριθμό, θα απέτρεπε τις επιθέσεις.
Ωστόσο, οι ρωσικές δυνάμεις δεν μπόρεσαν να σταματήσουν πολλές ενέργειές του εχθρού κατά το τελευταίο έτος. Οι αζέρικες δυνάμεις κατέλαβαν περισσότερα εδάφη στο Ναγκόρνι Καραμπάχ, συμπεριλαμβανομένων στρατηγικών ορεινών θέσεων, τον Μάρτιο και τον Αύγουστο. Τον Σεπτέμβριο ο στρατός του Αζερμπαϊτζάν κατέλαβε μέρος του κυρίαρχου εδάφους της Αρμενίας. Κάθε επίθεση γινόταν πιο αιματηρή. Η Μόσχα έχει ιστορικά επιδιώξει να ηγηθεί των ειρηνευτικών προσπαθειών για το Ναγκόρνο-Καραμπάχ. Η κατάπαυση του πυρός το 2020 θα άνοιγε το εμπόριο στην περιοχή, συμπεριλαμβανομένης της αποκατάστασης μιας απευθείας διαδρομής από το Αζερμπαϊτζάν προς το Ναχιτσεβάν μέσω του αρμενικού εδάφους. Στα τέλη του 2021 η Μόσχα αποδέχθηκε μια νέα μεσολάβηση υπό την ηγεσία της ΕΕ μεταξύ Αρμενίας και Αζερμπαϊτζάν, ελπίζοντας ότι θα επιταχύνει τις ρωσικές ειρηνευτικές προσπάθειες, οι οποίες έχουν σημειώσει μικρή πρόοδο. Μετά τον πόλεμο στην Ουκρανία, ωστόσο, η Μόσχα βλέπει τη διπλωματία της ΕΕ ως μέρος μιας ευρύτερης προσπάθειας για τον περιορισμό της ρωσικής επιρροής. Παρά τις προσπάθειες των δυτικών πρωτευουσών, το Κρεμλίνο αρνείται να παρέμβει: ως αποτέλεσμα κυκλοφορούν δύο σχέδια συμφωνιών. Το ένα συντάχθηκε από τη Ρωσία, το άλλο από την Αρμενία και το Αζερμπαϊτζάν με δυτική υποστήριξη (πολλά μέρη των οποίων περιέχουν αντιφατικά κείμενα που προτάθηκαν και από τις δύο πλευρές)
Σε κάθε προσχέδιο γίνεται αναφορά στο εμπόριο και στη σταθεροποίηση των αρμενο-αζερικων συνόρων, ενώ η τύχη των Αρμενίων του Ναγκόρνο-Καραμπάχ παραμένει μια ξεχωριστή διαδικασία που δεν έχει ακόμη ξεκινήσει.
Η διμερής οδός που υποστηρίζεται από τη Δύση είναι πιθανό να υπόσχεται περισσότερα, εν μέρει επειδή επεξεργάζεται επί τόπου, αν και δεν είναι σαφές πώς θα αντιδρούσε η Μόσχα εάν θα είχε επιτευχθεί αυτή η συμφωνία. Σε κάθε περίπτωση οι πλευρές απέχουν πολύ μεταξύ τους. Στα χέρια του Μπακού είναι όλα τα χαρτιά και το Μπακού θα ωφεληθεί περισσότερο από τη συμφωνία, ιδίως όσον αφορά το εμπόριο και τις διεθνείς σχέσεις. Ο κίνδυνος είναι ότι οι διαπραγματεύσεις δεν θα οδηγήσουν πουθενά, ή μια άλλη στρατιωτική σύγκρουση θα πλήξει τη Μόσχα και τη Δύση και το Αζερμπαϊτζάν θα πάρει ό,τι μπορεί με τη βία.
Tatev Frangyan
