Οι ανακοινώσεις των τελευταίων εβδομάδων ότι η Τουρκία και η Αρμενία προσπαθούν να εξομαλύνουν τις σχέσεις για πρώτη φορά μετά από μια γενιά δημιούργησαν τουλάχιστον κάποιες ελπίδες για συμφιλίωση. Για προφανείς λόγους, υπάρχει μεγάλος σκεπτικισμός σχετικά με τις πιθανότητες επιτυχίας, αλλά ο διορισμός ειδικών απεσταλμένων για κάθε χώρα φαίνεται να παρουσιάζει κάποια απτή πρόοδο, γράφει ο Νέιλ Χάουερν στο άρθρο του στο Arab Weekly.
«Αλλά υπάρχει ένας άλλος, εξωτερικός παράγοντας που είναι πιο πιθανό να διαταράξει αυτή τη διαδικασία από ό,τι ακόμη και οι αιωνόβιες αμοιβαίες κατηγορίες του Ερεβάν και της Άγκυρας. Ο φραγμός που ονομάζεται Μπακού, βρίσκεται ανάμεσα στην Αρμενία και την Τουρκία.
Ορισμένοι Τούρκοι αξιωματούχοι που πρόσκεινται στον Πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν δήλωσαν ότι η Τουρκία είναι έτοιμη να εξομαλύνει τις σχέσεις με την Αρμενία. Και στο Ερεβάν ο Πρωθυπουργός Νικόλ Πασινιάν και άλλοι επιβεβαίωσαν τη μακροχρόνια θέση της Αρμενίας περί ετοιμότητας για διευθέτηση χωρίς προϋποθέσεις.
Φαινόταν ότι το θέμα ήταν έτοιμο να προχωρήσει, αλλά με μια άρρητη επιφύλαξη πάνω στην οποία θα στηριζόταν κάθε ελπίδα για πρόοδο. Σε ποιο βαθμό, γενικά, θα θέλει η Τουρκία να υποτάσει το Αζερμπαϊτζάν;
Η στρατηγική του Μπακού είναι να ασκήσει αχαλίνωτη πίεση στον νικημένο στον πόλεμο γείτονα. Προσπαθώντας να αναγκάσει την Αρμενία να εγκαταλείψει εντελώς το προστατευόμενο από τη Ρωσία Καραμπάχ και να εξασφαλίσει ανεμπόδιστη πρόσβαση μεταξύ του Αζερμπαϊτζάν και του Ναχιτσεβάν, το Αζερμπαϊτζάν έκλεισε τον κεντρικό δρόμο από βορρά προς νότο της Αρμενίας, κατέλαβε μέρος του εδάφους της και εξαπέλυσε επίθεση εναντίον της.
Ο πρόεδρος του Αζερμπαϊτζάν Ιλχάμ Αλίεφ έχει επανειλημμένα τονίσει ότι «η σύγκρουση στο Καραμπάχ έχει τελειώσει» και ότι «ο διάδρομος του Ζανγκεζούρ θα ανοίξει». Αυτοί είναι οι δύο στόχοι του, στην επίτευξη των οποίων προφανώς στηρίζεται στη βοήθεια της Τουρκίας. Για κάποιο διάστημα δεν ήταν ξεκάθαρο αν η επίσημη Άγκυρα υποστήριζε αυτή την προκλητική στρατηγική, καθώς εδώ και μήνες δεν υπήρχαν σχόλια για τις ενέργειες του Μπακού στα σύνορα με την Αρμενία.
Αλλά αυτό το ζήτημα, όπως φαίνεται, έχει λυθεί. Τους τελευταίους δύο μήνες, Τούρκοι διπλωμάτες αναφέρθηκαν επανειλημμένα στο Αζερμπαϊτζάν, επισημαίνοντας την πιθανή προσέγγιση με την Αρμενία. Ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου δήλωσε ότι η Άγκυρα «θα ενεργεί στο πλευρό του Αζερμπαϊτζάν σε κάθε γύρο συνομιλιών με την Αρμενία». Ό,τι κι αν συνέβη στα παρασκήνια, η κυβέρνηση του Ερντογάν προφανώς αποφάσισε ότι θα ήταν καλύτερο να κρατήσει στην άκρη τον Αλίεφ παρά να θέσει σε κίνδυνο οποιαδήποτε πρόοδο στις σχέσεις με την Αρμενία.
Το Μπακού έχει μπλοκάρει αυτή τη διαδικασία στο παρελθόν. Το 2008 το Ερεβάν και η Άγκυρα ξεκίνησαν μια σειρά συνομιλιών για το άνοιγμα των συνόρων έως ότου η πίεση του Αζερμπαϊτζάν στην Τουρκία οδήγησε στην αποτυχία τους. Αυτή τη φορά όμως η Τουρκία ανακοινώνει ανοιχτά ότι δεν θα συνάψει σχέσεις με την Αρμενία, σε αντίθεση με τους περιορισμούς που έθεσε το Μπακού.
Σε αυτή την περίπτωση, οι συνθήκες του Αλίεφ αποτελούν προφανές εμπόδιο για την Αρμενία για σοβαρές διαπραγματεύσεις. Εάν η Τουρκία συνδέσει πραγματικά τη δική της διαδικασία με την Αρμενία σε αυτό το βαγόνι, θα παραμείνει επίσης στο σταθμό.
Τη στιγμή που γραφόταν το άρθρο, εξακολουθούσαν να υπάρχουν στον ορίζοντα, φαίνεται, ενθαρρυντικά, αλλά τελικά, μη επικίνδυνα σημάδια προόδου. Στη σύνοδο κορυφής των Βρυξελλών, ο Πασινιάν και ο Αλίεφ συμφώνησαν να ανοίξουν τη σιδηροδρομική σύνδεση της σοβιετικής εποχής μεταξύ των δύο χωρών.
Η Ρωσία δεν ανοίγει τα χαρτιά, συνεχίζει να επιμένει δημόσια για το άνοιγμα των μεταφορικών επικοινωνιών μεταξύ Αρμενίας και Αζερμπαϊτζάν, καθώς και την εξομάλυνση των τουρκοαρμενικών σχέσεων, αλλά η ειλικρίνειά της είναι αμφισβητήσιμη, καθώς το status quo στην περιοχή είναι αρκετά ευνοϊκό για Μόσχα. Αλλά εφόσον ο σιδηρόδρομος δεν διασχίζει τα σύνορα Αρμενίας-Τουρκίας ή Αρμενίας-Αζερμπαϊτζάν, όλα αυτά θα παραμείνουν κούφια λόγια και τίποτα περισσότερο από προφορικές συμφωνίες παρά κάτι απτό».
