Ο πολιτικός αναλυτής Αρά Παπιάν περιγράφει το πρώτο βήμα που πρέπει να λάβει η Αρμενία ως κυρίαρχο κράτος για να επιλύσει το ζήτημα του καθεστώτος του Αρτσάχ.
“Είναι απαραίτητο να φέρουμε τις σχέσεις μεταξύ της Αρμενίας και των χωρών που παραβίασαν τα δικαιώματα της χώρας μας στον τομέα του διεθνούς δικαίου, για να δώσουμε νομικές διατυπώσεις και λύσεις σε όλα τα υπάρχοντα προβλήματα.”
Αναφερόμενος σε διάφορα διεθνή έγγραφα, ο πολιτικός αναλυτής ανέφερε, ότι το ζήτημα του Αρτσάχ ήταν αναπόσπαστο μέρος του αρμενικού ζητήματος για την Ένωση Εθνών.
«Στις διεθνείς σχέσεις η κυριότητα οποιασδήποτε περιοχής καθορίζεται από τον τίτλο που καθορίζεται από το διεθνές νομικό έγγραφο για την εν λόγω περιοχή. Δεδομένου ότι δεν υπάρχει διεθνές νομικό έγγραφο που να αναφέρει τον τίτλο της Δημοκρατίας του Αζερμπαϊτζάν στο έδαφος του Ναγκόρνο-Καραμπάχ ή τη γύρω περιοχή του Ναγκόρνο-Καραμπάχ, είναι προφανές ότι από την άποψη του διεθνούς δικαίου, το Ναγκόρνο-Καραμπάχ ποτέ δεν ήταν μέρος του Αζερμπαϊτζάν. Το ζήτημα του Αρτσάχ δεν έχει θεωρηθεί ποτέ ως μεμονωμένη εδαφική διαμάχη από διεθνείς οργανισμούς, τη διεθνή κοινότητα και από το κοινό. Ήταν και παραμένει ζήτημα των ανατολικών συνόρων της Δημοκρατίας της Αρμενίας και ως ως εκ τούτου, παραμένει αναπόσπαστο μέρος του αρμενικού ζητήματος. Σύμφωνα με αυτό, το ζήτημα του Αρτσάχ μπορεί να επιλυθεί μόνο βάσει του διεθνούς δικαίου, βάσει της πολιτικής βούλησής και της ευθύνης των υπερδυνάμεων», δήλωσε ο Παπιάν.
Εκτός από τις ευθύνες και την πολιτική βούληση των υπερδυνάμεων, ο πολιτικός επιστήμονας Σαρό Σαρογιάν αναφέρει ως προτεραιότητα τους στον 21ο αιώνα αναφέρει τα δικά του συμφέροντα, τα οποία βλέπει στα γεγονότα που λαμβάνουν χώρα. Μιλάει για τη δημιουργία των ρωσικών-τουρκικών σχέσεων, το στρατηγικό τους επίπεδο, και πιστεύει, ότι εμποδίζουν δύο παράγοντες:
«Η καταπιεστική παρουσία των ΗΠΑ στην περιοχή της Δύσης, και η πραγματικότητα ότι η Τουρκία είναι μέλος της Βορειοατλαντικής Συμμαχίας».
Ο πολιτικός επιστήμονας πιστεύει ότι αυτή η συνεργασία θα συνεχιστεί. Αναφέρει αρκετά πιθανά σενάρια, αλλά βλέπει σοβαρούς κινδύνους, ειδικά σε ένα ․
«Σήμερα, η ιδεολογία του τουρκικού νεο-οθωμανισμού και η ιδεολογία του ρωσικού ευρασιατισμού δεν έρχονται σε αντίθεση μεταξύ τους, αλλά αλληλοσυμπληρώνονται. Και όσο υπάρχουν μη κατακτημένα ή ημι-κατακτημένα εδάφη μεταξύ των δύο χωρών, όπως ο Νότιος Καύκασος, η Ουκρανία, η Λευκορωσία ή η Μολδαβία, αναμένεται ότι άλλες χώρες θα δέχονται πιέσεις από τις επεκτατικές πολιτικές αυτών των δυνάμεων. Μία από τις πιθανές προκλήσεις μας είναι να μην επιτρέχουμε την Αρμενία να γίνει συναλλαγματικό νόμισμα, και να ζνταλλάξει μπορεί ακόμη και με την Ουκρανία, την οποία η Τουρκία μέσω ενός ελεγχόμενου πολέμου θα μπορεί να παραδώσει στη Ρωσία. Αυτό είναι απλώς ένα σενάριο, αλλά είναι το ίδιο σενάριο που εφαρμόστηκε κατά τη διάρκεια του δεύτερου πολέμου στο Καραμπάχ. Το θεωρώ ότι αποτελεί σοβαρό κίνδυνο», λέει ο Σαρογιάν.
Επί του παρόντος, η ουσία του ζητήματος του Αρτσάχ έχει ήδη αλλάξει. Σύμφωνα με τον Παπιάν, ακόμα και η αρχή της αυτοδιάθεσης δεν θα λειτουργήσει σε περίπτωση επανάληψης των διαπραγματεύσεων. «Εάν πριν από αυτόν τον πόλεμο υπήρχαν άνθρωποι που υποστήριζαν την αρχή της αυτοδιάθεσης, τώρα η αρχή της αυτοδιάθεσης του Αρτσάχ δεν μπορεί πλέον να λειτουργήσει, διότι είναι προφανές ότι η εθνοκάθαρση επίσης είναι η συνέπεια της αρχής της αυτοδιάθεσης. Η λογική του Αζερμπαϊτζάν είναι πολύ σαφής – δεν υπάρχουν αρμένιοι, δεν υπάρχει ζήτημα αυτοδιάθεσης․ Και αυτό το μέρος, φυσικά, αφήνεται μόνο στη ρωσική στρατιωτική βάση, η οποία κατά τη διάρκεια των μεγαλύτερων γεωπολιτικών παιχνιδιών μπορεί να διαδραματίσει ρόλο στο εγγύς μέλλον», τονίζει ο Παπιάν.
Οι πολιτικοί αναλυτές είναι πεπεισμένοι ότι μέσα σε 30 χρόνια η Αρμενία έχει ακολουθήσει λάθος κατεύθυνση․ Το πρόβλημα του Αρτσάχ διαχωρίστηκε από το γενικό αρμενικό ζήτημα και δεν ήταν δυνατόν να καθοριστεί η νίκη στην στον πολιτικό-διπλωματικό τομέα.
